Pewnego razu w Moskwie

Chyba żadnemu czytelnikowi nie trzeba wyjaśniać, kim jest Simone de Beauvoir. O tej francuskiej pisarce i filozofce powiedziano już chyba wszystko. Ile razy można pisać, że jej „Druga płeć” stała się ważną pozycją, mającą ogromny wpływ na rozwój feminizmu w XX wieku? Albo że była wieloletnią towarzyszką życia Jean-Paula Sartre’a, najważniejszego przedstawiciela egzystencjalizmu? O biografii autorki „Ślicznych obrazków” powiedziano już wiele, dlatego pora przejść do najważniejszej kwestii dotyczącej samej Simone, czyli do jej literackiej twórczości. Zwłaszcza, że oto mamy przed sobą pierwsze polskie wydanie noweli „Pewnego razu w Moskwie”.

Fabuła tej krótkiej (raptem 112 stron) historii opiera się na postaciach Nicole i André, małżeństwa sześćdziesięcioletnich Francuzów, którzy postanawiają wybrać się w podróż do stolicy Rosji. Oficjalnie para głównych bohaterów chce odwiedzić Maszę, córkę André z pierwszego małżeństwa, jednak prawdziwa przyczyna jest bardzo sentymentalna – chodzi o zweryfikowanie wrażeń z wcześniejszego pobytu w Moskwie, kiedy Nicole i jej mąż byli młodymi, pełnymi ideałów (związane z feminizmem i komunizmem) ludźmi, mający całe życie przed sobą. Wizyta we wschodniej części Europy weryfikuje wszystkie emocje i myśli, o których oboje chcieli zapomnieć…

„Pewnego razu w Moskwie” nie jest zwyczajną nowelą tylko i wyłącznie o podróży do Rosji, kiedy trwa „zimna wojna”, a między Blokiem Wschodnim a zachodnią Europą stoi „żelazna kurtyna”. Jeśli już ktoś czytał chociaż jedną książkę z całego dorobku pisarskiego Simone de Beauvoir, ten doskonale wie, że dla autorki „Mandarynów” prosta z pozoru opowieść staje się pretekstem do przedstawienia głębszego, egzystencjalnego aspektu ludzkiego życia. Opowieść o Nicole, André i Maszy porusza temat przemijania, starości i tego, jak wyglądają zmiany w świadomości człowieka, kiedy ten dostrzega, jak wszystko, w co kiedyś wierzył i był tym zachwycony, przemija na zawsze. Francuska pisarka, aby przedstawić czytelnikowi emocje oraz myśli targające osoby starsze, wykorzystuje w narracji „Pewnego razu w Moskwie” monolog wewnętrzny bohaterów. W ten sposób czytelnik widzi, co dla Nicole staje się drażliwym tematem, o którym nie chce rozmawiać z bliskimi (ciało i fizyczność),a czym przejmuje się André (polityka i zmiany w społeczeństwie). Simone de Beauvoir dzięki temu literackiemu zabiegowi nie tylko porusza mało popularny w literaturze motyw starości i wybiera do swojej noweli bohaterów, którzy doświadczyli wiele w życiu. Lektura wrażeń głównych bohaterów i ich poglądy odnośnie świata, miłości, przywiązania do drugiego człowieka, a nawet seksu, mogą zmusić do refleksji nad starością i jej wpływem na nasze zachowania oraz myśli. Oprócz tego widać w tej noweli jak na dłoni, że jednak każdy z nas w pewnym stopniu jest hipokrytą…

Najistotniejszą jednak kwestią dla całego pisarstwa autorki „Kobiety zawiedzionej” jest oddzielenie tzw. sfery kobiecej i męskiej. Może niektóre feministki nie zgodzą się ze mną, ale dla mnie ta francuska pisarka nie tylko umyślnie podkreśla to, czym różni się sposób postrzegania rzeczywistości przez obie płci (emocjonalne spojrzenia na świat a racjonalne, wręcz abstrakcyjne pojmowanie współczesności),ale jednocześnie zwraca uwagę na to, że mimo tych różnic nawzajem uzupełniamy się. Brzmi to może jak świętokradztwo, ale inaczej tego nie można w „Pewnego razu w Moskwie” zrozumieć.

Nicole i André „walczą” ze sobą o palmę pierwszeństwa w historii opisanej przez Simone de Beauvoir, ale to pierwsza postać, według mnie, wygrywa w tym starciu – może dlatego, że wolę życiowe, bliskie codzienności problemy od zmartwień na temat polityki i dawnej fascynacji komunizmem… Nowela autorki „Siłą rzeczy” na pewno spodoba się wielbicielom literatury francuskiej oraz tym, którzy szukają czegoś innego w literaturze niż fabuły rodem z New Adult. Bo, nie ukrywajmy tego, starość jest ciekawym, ale mało popularnym tematem do powieści. A warto się tym motywem zainteresować.

Anna Wolak