Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Moje przekorne „ja” dziwnie się czuje, idąc za tłumem, który zgodnie krzyczy, że jest to znakomita książka, ale ponieważ naprawdę jest ona świetna, nie pozostaje mu nic innego niż przyłączyć się do okrzyków i wiwatów. Choćbym bardzo chciała (a nie chcę), nie znajdę bowiem powodów do wybrzydzania, może poza tym, że to grubaśna pozycja, a ja za takimi nie przepadam.
Nie czytałam „Davida Copperfielda”, ale znam kilka innych utworów Dickensa, więc mniej więcej mogę sobie wyobrazić nędzę i beznadzieję, z jaką musiał mierzyć się jego bohater, żyjący w XIX-wiecznej Anglii. Kingsolver osadza akcję swojej powieści w wieku XXI, w Stanach Zjednoczonych (o ile dobrze zapamiętałam, w stanie Tennesee), ale nędza i beznadzieja pozostają takie same. I gdy sobie to uświadomić, to właśnie jest najgorsze. Chociaż nie, najnajgorsze jest to, że bez trudu umiałabym osadzić akcję analogicznej historii w Polsce AD 2024.
Nie będę tu streszczać książki, sporo już o niej postów i w tej grupie, i wszędzie indziej. W skrócie: Demon opowiada nam o swoim życiu, poczynając od okresu noworodkowego (pierwsze, genialne, również w tłumaczeniu! zdanie brzmi: „Najsampierw wziąłem i się urodziłem.”), a kończąc mniej więcej w okolicy wieku 20 lat. Oddanie mu głosu to znakomity wybór, bowiem jest to młodzieniec niewątpliwie inteligentny, a przy tym obdarzony poczuciem humoru, i cóż, że czarnego (a raczej, w tych okolicznościach, co za szczęście, że czarnego!). Jego opowieść jest w związku z tym owszem, mocno poruszająca, ale wolna od sentymentalizmu czy dydaktyzmu. Sama w trakcie lektury czułam się jakbym jechała rollercoasterem – w górę, a potem w dół, niemal do samego piekła i znów w górę, bez żadnej gwarancji na którym poziomie znajdzie się meta.
I teraz prywata. Wychowałam się w miejscu, w którym dożycie czterdziestki było oceniane w kategoriach sukcesu. Widziałam chyba wszystko – zapijanie się na śmierć, przedawkowanie, gonitwy z siekierami (nie jesteśmy w USA, nie mamy dostępu do broni palnej, za to do rąbanej i owszem). Odtwarzany po wybraniu numeru 997 komunikat: „Pogotowie Policji, proszę czekać”, słyszałam więcej razy niż słowo „mama”. Wyprowadziłam się stamtąd dziesięć lat temu, niestety nie zmieniłam pracy, a w niej codziennie stykam się z biedą i beznadzieją, wypisz wymaluj jak w powieści Kingsolver. Ilekroć wydaje mi się, że widziałam już wszystko, a poza tym przecież mamy XXI wiek, postęp i nowoczesność, nieprawdaż, przychodzi ktoś, kto sprawia, że opadają mi ręce, szczęka i wszystkie inne części ciała, które mogą opaść.
Zatem. Jeśli wydaje się Wam, że powieść Kingsolver dotyczy tej zgniłej Ameryki, bardzo się mylicie. Ok, u nas może nie ma tak olbrzymiego problemu z uzależnianiem pacjentów od leków przeciwbólowych (to istotny wątek w „Demonie Copperheadzie”), ale wiele wskazuje na to, że może być to tylko kwestią czasu (patrz: ujawnione ostatnio przypadki śmierci z powodu przedawkowania fentanylu).
Idąc dalej i podążając za tematyką „Demona…”. Rodziny zastępcze i opłacanie pracowników opieki społecznej. To ciągle jest zabawa dla pasjonatów, zwłaszcza jeśli chodzi o pracowników OPS. Rodzin zastępczych brakuje, a system, w którym dzieci przypisane są do powiatów nie sprzyja poprawie sytuacji. Wśród wielu pereł, czyli ludzi, którym naprawdę na sercu leży dobro dzieci, trafiają się i zgnilce, o czym dowiadujemy się z mediów, zazwyczaj wówczas, gdy nie da się już zrobić nic sensownego. Bycie pracownikiem OPS urasta do rangi wyczynu na miarę Herkulesa, ale i to do czasu. Herkules miał bowiem do wykonania tylko 12 prac, a ci ludzie mają ich kilkadziesiąt, o ile nie kilkaset razy więcej. Sama nie pracuję na pierwszej linii frontu, a w zasadzie na ostatniej, a i tak po ponad dwudziestu latach obcowania z tymi historiami czuję, że absolutnie przekroczyłam wszelkie własne granice. A ja nie jestem Demonem. Nie tkwię w samym środku, nie muszę się z tym wszystkim bezpośrednio mierzyć.
Idąc jeszcze dalej. Łatwo jest ocenić człowieka przez pryzmat jego aktualnego zachowania. Dlatego mój mąż i ja zawsze różniliśmy w się ocenie naszych sąsiadów. Ja znałam ich od małego, wiedziałam w jakim środowisku wzrastali, co sprawiło, że znaleźli się w takim a nie innym miejscu (tak, kapitał społeczno-kulturowy rodziców odegrał tu decydującą rolę). On poznał ich już jako dorosłych, niejednego w wersji „pełnokrwisty bandzior, z wieloma wyrokami na koncie” – nad czym się tu zastanawiać? Patologia to patologia przecież. Dlatego towarzyszenie Demonowi od początku w przeżywaniu jego historii, dla wielu czytelników może być bezcennym doświadczeniem, skutkującym zmianą sposobu patrzenia na świat.
Poruszająca i potrzebna nam wszystkim lektura.

Moje przekorne „ja” dziwnie się czuje, idąc za tłumem, który zgodnie krzyczy, że jest to znakomita książka, ale ponieważ naprawdę jest ona świetna, nie pozostaje mu nic innego niż przyłączyć się do okrzyków i wiwatów. Choćbym bardzo chciała (a nie chcę), nie znajdę bowiem powodów do wybrzy...

Rozwiń

Zwiń

Kolejna, czwarta już część, kryminalnego cyklu z dziarskimi emerytami w roli głównej. Po nieco słabszej części trzeciej, Osman wraca do formy.
Wiem, że nie wszystkim te historie przypadły do gustu – ja, dostrzegając wszystkie wady i niedoróbki, jestem w nich zakochana! To naprawdę bardzo cosy crime, kocyk na serce – mimo wszystkich trupów i przestępstw, z jakimi stykają się główni bohaterowie. Czy autor stąpa po krawędzi i niekiedy (a nawet często) przekracza ramy prawdopodobieństwa? Owszem. Czy możliwe, aby w prawdziwym życiu bardzo groźni przestępcy (w tej części są to ci od narkotyków i dzieł sztuki, tudzież antyków) faktycznie nabierali się na czar siwych włosów i pozwalali ujść z życiem członkom Czwartkowego Klubu Zbrodni? Ależ skąd! Czy ma to dla mnie jakiekolwiek znaczenie? Absolutnie żadnego, miłość jest przecież ślepa!
Dodatkowym atutem tej części, podobnie jak w przypadku części drugiej – „Człowiek, który umarł dwa razy”, jest wprowadzenie wątku całkiem na serio, który nie śmieszy a porusza, i to solidnie. Demencja, Alzheimer – z tym będziemy mierzyć się coraz częściej, a ci, którzy opiekowali się bliskimi dotkniętymi tymi schorzeniami doskonale wiedzą jak bardzo są one degradujące i demolujące – tak chorego, jak i osoby z jego otoczenia. Osmanowi udało się napisać o tym w sposób prawdziwy (choć oczywiście po wzięciu poprawki na fakt, że mamy do czynienia z naprawdę dobrze sytuowanymi i nie do końca normalnymi emerytami) i wzruszający, a nie sentymentalny.
To jednak co zmartwiło mnie najbardziej, to zapowiedź, że na kolejną część będziemy musieli poczekać dłużej. To łamie moje serce i nawet informacja o tym, że na podstawie książek powstanie film w gwiazdorskiej obsadzie (Helen Mirren, Ben Kingsley, Pierce Brosnan) nie jest w stanie ukoić mego bólu.

Kolejna, czwarta już część, kryminalnego cyklu z dziarskimi emerytami w roli głównej. Po nieco słabszej części trzeciej, Osman wraca do formy.
Wiem, że nie wszystkim te historie przypadły do gustu – ja, dostrzegając wszystkie wady i niedoróbki, jestem w nich zakochana! To naprawdę bardzo ...

Rozwiń

Zwiń

Jakież to szczęście, że w mojej bibliotece było dostępne pierwsze polskie wydanie tej książki, z grafiką Waldemara Świerzego na okładce, a nie wydanie aktualne z okładką filmową i straszącą z niej Emmą Stone! Wówczas bowiem z pewnością żadna siła nie zmusiłaby mnie do porównania filmu z pierwowzorem książkowym - Emmę Stone wprawdzie bardzo lubię i doceniam jej kunszt aktorski, jednak film zupełnie mi się nie podobał (pomijając scenografię i kilka scen). I choć książka, niezależnie od okładki, nie jest dziełem wybitnym, to jednak w porównaniu z filmem wypada znacznie lepiej, gdyż niesie ze sobą coś więcej niż – anonsowany jako feministyczny - przekaz, że najważniejszą rzeczą dla rozwoju kobiety jest seks, przy jednoczesnym zastrzeżeniu, że rozwój ten będzie udany dopiero wówczas, gdy kobieta zacznie zachowywać się jak mężczyzna. Uch.
Przypuszczam zarazem, że gdybym trafiła na książkę Graya wcześniej niż na film, napisałabym tu całkiem coś innego. Dziwna to bowiem historia, z której nie do końca wiadomo co wynika – mam wrażenie, że czytana samodzielnie, bez narzuconej przez film interpretacji, mogłaby doprowadzić mnie do całkiem interesujących wniosków. Niestety, film widziałam jako pierwszy, stąd też niewiele mogło mnie już zaskoczyć – poza tym, że Gray (na całe szczęście) zamieścił w swoim utworze znacznie więcej niż zobaczył w nim reżyser - Lanthimos.
Inna jest już sama konstrukcja książki oraz czas, w którym dzieje się akcja. U Lanthimosa narracja jest jedna, a wydarzenia rozgrywają się nie wiadomo w zasadzie kiedy. Z jednej strony mamy stroje i zachowania z epoki wiktoriańskiej, lecz z drugiej niesamowita scenografia przenosi nas do jakiegoś czasu ponad czasem, ni to w przeszłości, ni w przyszłości. Tymczasem Gray nie bawi się w takie eksperymenty, ograniczając elementy fantastyczne do znanego od czasów Mary Shelley wątku ożywienia martwego człowieka, dziwnych zabaw chirurgicznych oraz do konstrukcji postaci Godwina Baxtera alias Bozi. Tym jednak co różni najbardziej obie historie jest to, że Gray puszcza do czytelnika oko, tworząc powieść szkatułkową. Zasadniczy zrąb narracji stanowi rzekomy rękopis powieści napisanej przez zmarłego w 1911 roku lekarza, męża nadzwyczajnie wskrzeszonej kobiety, w którym opisuje on jej historię (i tylko ją sfilmował Lanthimos). Zaraz po nim autor raczy nas jednak listem – posłowiem napisanym przez wdowę po lekarzu, bohaterkę jego książki, w którym dość krytycznie wyraża się ona o twórczości swojego zmarłego małżonka, przedstawiając własną wersję wydarzeń. Jakby tego było mało, całość objęta jest klamrą w postaci wstępu i końcowych przypisów podpisanych przez samego Graya. Czytelnik sam musi się w tej sytuacji zdecydować, co z tego co przeczytał jest na serio i czy w ogóle cokolwiek może tak traktować.
Czy warto to czytać? Nie mam pojęcia. Osobiście dostrzegam tu krytykę Imperium Brytyjskiego i jego mieszkańców (ze szczególnym uwzględnieniem Anglików), jak również – tak, naprawdę to zobaczyłam! – naśmiewanie się z męskich pomysłów na kobietę, w tym wizji ich roli w społeczeństwie. Główni bohaterowie nie są też tak bezrefleksyjni jak w filmie, a seks nie stanowi głównego sensu ich życia (choć owszem również książkowa Bella/Victoria uważa go za rzecz ważną i przyjemną, a wręcz potrzebną). Napisane też jest to przyzwoitym językiem, ale po obejrzeniu filmu nie urzekła mnie ta historia, nic nie poradzę.

Jakież to szczęście, że w mojej bibliotece było dostępne pierwsze polskie wydanie tej książki, z grafiką Waldemara Świerzego na okładce, a nie wydanie aktualne z okładką filmową i straszącą z niej Emmą Stone! Wówczas bowiem z pewnością żadna siła nie zmusiłaby mnie do porównania filmu z pi...

Rozwiń

Zwiń

Okładka „Kradzieży” mogłaby sugerować radosną opowieść o oglądanym przez różowe okulary świecie pełnym reniferów. Nic bardziej mylnego - jest to dość ponura i krwawa historia o okrucieństwie, dyskryminacji i samotności, rozgrywająca się na pograniczu Szwecji i Norwegii, w północnej części tych krajów, nazywanej potocznie (co zdaniem tych, którzy tam mieszkają jest ponadto przejawem pogardy) Laponią, choć jej prawidłowa nazwa to Sápmi.
Osią narracyjną, wokół której jest zbudowana akcja, jest jedno, konkretne zabójstwo renifera, którego przypadkowym świadkiem była jego dziewięcioletnia wówczas właścicielka – wywodząca się z rdzennej ludności (Saamów) Elsa. Nie jest to ani pierwszy, ani ostatni zabity w ten sposób renifer, jednak ta konkretna śmierć kładzie się cieniem na życiu dziewczynki. Autorka książki, sama saamskiego pochodzenia, snuje wokół tego wciągającą, choć dość przerażającą opowieść o relacjach między Saamami a Szwedami, o dyskryminacji i izolacji, o słabości instytucji państwowych, przyzwoleniu na przemoc, zmianach klimatycznych a wreszcie o olbrzymiej samotności. W tej książce samotni są chyba wszyscy. I Elsa, i każdy z członków jej rodziny, dyskryminowani i dyskryminujący. Tu nikt nie umie ze sobą rozmawiać, a już na pewno nie o tym co ważne, o tym co w uczuciach. Tradycja staje się tu zarówno dumą, jak i przekleństwem. „Bycie Saamem wiązało się z tym, że cały czas nosiło się ze sobą swoją historię, jako dziecko dostawało się ciężki bagaż i trzeba było wybrać, czy weźmie się go na barki, czy też nie. Ale jak znaleźć w sobie odwagę, by dokonać innego wyboru niż kontynuowanie rodzinnych tradycji i przekazywanie dziedzictwa dalej?”
Tradycja to przy tym również tradycyjny podział ról. Świat Saamów jest bardzo patriarchalny – również w XXI wieku, w którym dzieje się akcja. Bycie w nim dziewczynką, a później kobietą oznacza tyle, że raczej nikt nie będzie z Ciebie dumny, bez względu na to, jaką drogę wybierzesz.
Przygnębiająca lektura, jedna z wielu podobnych, coraz głośniejszych ostatnio historii o mniejszościach. Czytaliśmy już o odległej Kanadzie i zbrodniach na tamtejszej rdzennej ludności. Głośno było o Narodzie Osagów, a to za sprawą książki Granna i filmu Scorsesee’go. Nam, w Polsce, najbliżej (w każdym razie pod względem kilometrów) do Saamów – jakoś ciągle jednak ich historie nie wybrzmiały wystarczająco głośno.

Okładka „Kradzieży” mogłaby sugerować radosną opowieść o oglądanym przez różowe okulary świecie pełnym reniferów. Nic bardziej mylnego - jest to dość ponura i krwawa historia o okrucieństwie, dyskryminacji i samotności, rozgrywająca się na pograniczu Szwecji i Norwegii, w północnej części ...

Rozwiń

Zwiń

Opowiadania Margaret Atwood, wydane zbiorczo teraz, choć niektóre z nich ukazały się już kilka lat temu na różnych łamach (ale nie polskich), a początki jednego z nich – „Wolnoamerykanki”, o klimacie zbliżonym do „Opowieści podręcznej”, sięgają nawet 1986 roku.
Atwood jest już starą kobietą, u schyłku życia i to w tym zbiorze bardzo widać. To dobrze, bo ciągle mało jest w literaturze takiej perspektywy. Te opowiadania są historiami o przemijaniu, o tym jak odchodzą ludzie i zwierzęta, którzy nas otaczają, jak nierównolegle przebiega z reguły proces starzenia się ciał i umysłów. Całość podzielona jest na trzy części, przy czym pierwsza i trzecia tworzą klamrę, traktując o małżeństwie Nell i Tiga. Środkowa jest zaś częścią „dziwną”, w której autorka śmiało wprowadza elementy fantastyczne. Zachwyciło mnie zwłaszcza opowiadanie o wędrówce dusz, a konkretnie o tym co się stanie gdy dusza ślimaka trafi do człowieczego ciała. Czy to dla ślimaka awans w hierarchii, czy może niekoniecznie? Z kolei część trzecia porusza najbardziej. To perspektywa życia bez ukochanego człowieka, ułożenia sobie świata na nowo, choć w starych dekoracjach.
Mam jednak niedosyt, bo przeczytałam ten zbiór zbyt szybko, poganiana bibliotecznym terminem i kolejką kolejnych chętnych na tę lekturę. Szybko przeczytałam, szybko zapominam. Nie uważam, że są to opowiadania wybitne, jednak sądzę, że przy uważniejszej lekturze dałyby mi znacznie więcej.

Opowiadania Margaret Atwood, wydane zbiorczo teraz, choć niektóre z nich ukazały się już kilka lat temu na różnych łamach (ale nie polskich), a początki jednego z nich – „Wolnoamerykanki”, o klimacie zbliżonym do „Opowieści podręcznej”, sięgają nawet 1986 roku.
Atwood jest już starą kobiet...

Rozwiń

Zwiń

Książka, która całkowicie umknęła mojej uwadze i o której dowiedziałam się tylko dzięki jednej z grup czytelniczych. Ma to swoje wady i zalety: po przeczytaniu entuzjastycznych recenzji nabrałam Oczekiwań (tak, takich przez duże O), a te, jak wiadomo, windują czytelniczą poprzeczkę ku niebiosom.
Dlatego też będę umiarkowanie zachwycona, niestety. Podobał mi się pomysł i temat, gorzej z wykonaniem. Czytanie o kobietach (zwłaszcza tych, które uważano za czarownice) jeszcze mi się nie znudziło, zwłaszcza, że tym razem opowieść zaprowadziła mnie do Czech, a z tymi historiami dotąd się nie zetknęłam. Ciekawe to było, zwłaszcza w zestawieniu z faktami, z których autorka hojnie czerpie. Kobiety zaklinaczki/szamanki/uzdrowicielki/czarownice – o tym już czytałam, ale powiązany z nimi wątek hitlerowski? Do tego autentyczny? Żebym z książki czeskiej autorki musiała się dowiadywać o tym, że w Polsce, w Poznaniu, znajduje się „Kartoteka procesów o czary” czyli dokumenty zebrane przez nazistowskie H-Sonderkommando? Zgroza, doprawdy.
Tym czego nie kupiłam jest jednak forma. Kompletnie nie rozumiem jaki był zamysł autorki, gdy zdecydowała się na połączenie tak wielu różnych planów czasowych i stylów. Opowieść przeskakuje (jest moment, gdy we śnie głównej bohaterki przenosimy się nawet kilkaset lat wstecz), zmieniają się perspektywy i postaci pierwszoplanowe. Wszystko dokądś prowadzi, choć bardzo długo nie wiadomo dokąd i czy gdzieś na pewno. Jakoś bym sobie z tym pewnie poradziła, niestety, Tučková hojnie upstrzyła książkę opisami pobytów głównej bohaterki w kolejnych archiwach. Samo w sobie nie było to złym pomysłem (jej obficie przytaczane archiwalne lektury były naprawdę ciekawe), jednak z nieznanych mi przyczyn autorka za każdym razem zaczynała wtedy strasznie przynudzać. Gdy na stronie 274 przeczytałam zdanie o treści: „Porzuciła więc syzyfową pracę i napisała na ogólny mail archiwum@poznan.ap.gov.pl, który widniał na stronie internetowej”, popadłam w zadumę. Po co bowiem, po co podawać w – było nie było – powieści a nie naukowej książce historycznej prawdziwy adres mailowy poznańskiego archiwum? Po co opisywać drobiazgowo rzeczy, które nie mają żadnego znaczenia dla fabuły (sporo w tej książce takich fragmentów)? Nie mam dla tego żadnego wytłumaczenia poza słabą redakcją tekstu.
Jest jednak i dobra wiadomość. Pod wpływem lektury zmodyfikowałam plany urlopowe i zamierzam choć kilka dni spędzić w tym roku w Czechach. Najchętniej w okolicach Žítkowej;)

Książka, która całkowicie umknęła mojej uwadze i o której dowiedziałam się tylko dzięki jednej z grup czytelniczych. Ma to swoje wady i zalety: po przeczytaniu entuzjastycznych recenzji nabrałam Oczekiwań (tak, takich przez duże O), a te, jak wiadomo, windują czytelniczą poprzeczkę ku nieb...

Rozwiń

Zwiń

„Jest krew…” to zbiór czterech, niepowiązanych ze sobą, opowiadań, z których przynajmniej jedno („Jest krew, są czołówki”) spokojnie mogłoby zostać wydane jako samodzielna książka. Jak jednak pamiętam z dawnych czasów, King gardzi cienkimi powieściami (nie wiem jak onegdaj przebrnęłam przez liczące ponad tysiąc stron „To”, dziś nie dałabym rady).
Bardzo, bardzo mi się podobało. Przypomniałam sobie za co ceniłam kiedyś Kinga. Ma świetne i nieoczywiste pomysły, perfekcyjnie buduje napięcie i zaciekawia czytelnika tym co może wydarzyć się dalej, zaś groza nie czai się u niego bynajmniej na każdej kartce, przez co momentami mrozi bardziej niż wydawałoby się to możliwe.
Najbardziej ujęło mnie chyba pierwsze opowiadanie „Telefon pana Harrigana”, a to dzięki świetnemu i czułemu pokazaniu relacji międzyludzkich, w tym ojca i syna. Kolejne – „Życie Chucka” – ma zdumiewającą konstrukcję i mimo elementów fantastycznych, obecnych zwłaszcza w pierwszej części, skłania do refleksji nad – jakkolwiek górnolotnie by to zabrzmiało, inaczej nie umiem tego ująć – życiem. Z kolei „Jest krew, są czołówki” to trącąca kryminałem opowieść o Holly Gibney, która – jak można się dowiedzieć z krótkiego posłowia – jest w ostatnim czasie jedną z ulubionych bohaterek autora. Po tej lekturze ja również nabrałam ochoty na kolejne spotkanie z tą postacią. I wreszcie ostatnie opowiadanie – „Szczur”. Chyba najkrótsze, będące współczesną wariacją opowieści o pakcie z ciemnymi mocami w zamian za obietnicę uzyskania czegoś, na czym bardzo nam zależy.
Mimo że czytałam te historie w tygodniu, w którym fizycznie czułam się bardzo źle, naprawdę dobrze mi zrobiły. Wybaczam im nawet to, że przez nie umieściłam na mojej bardzo długiej liście książek, które chciałabym przeczytać, kilka tych autorstwa Stephena Kinga, choć wydawało mi się, że jako odhaczonego w młodości, mam go już z głowy. Uch.

„Jest krew…” to zbiór czterech, niepowiązanych ze sobą, opowiadań, z których przynajmniej jedno („Jest krew, są czołówki”) spokojnie mogłoby zostać wydane jako samodzielna książka. Jak jednak pamiętam z dawnych czasów, King gardzi cienkimi powieściami (nie wiem jak onegdaj przebrnęłam prze...

Rozwiń

Zwiń

Zacznę od wyrażenia oburzenia praktyką wydawcy tej książki (tj. Fabryki Słów). Czegoś takiego dawno nie widziałam: nazwisko polskiego tłumacza zostało tak ukryte, że znajdą je tylko ci, którzy będą wyjątkowo długo i cierpliwie szukali. Żenujące, naprawdę. Wiele już słyszałam na temat patologii na polskim rynku wydawniczym, tym razem ujrzałam ją na własne oczy w pełnej krasie, ble!
Jeśli zaś chodzi o niemającą wiele wspólnego z polskim wydawcą autorkę (poza tym, że jej agent mógł w Polsce wybrać lepiej), to w kontekście treści książki warto podkreślić, że wprawdzie jest ona piszącą po angielsku Amerykanką, jednak ma chińskie pochodzenie. Do tego zadebiutowała w młodym wieku, osiągając sukces – wypisz, wymaluj jak bohaterka „Yellowface” Athena Liu. W tym kontekście uśmiercenie przez Kuang postaci Atheny od razu w pierwszym rozdziale należy uznać za pomysł cokolwiek diabelski.
„Yellowface” nie jest jednak kryminałem, gdyż Athena ginie śmiercią naturalną (choć głupią). To raczej satyra na rynek wydawniczy w Stanach, jak również na niektóre ludzkie zachowania, podbijane przez social media. Tematami przewodnimi są bowiem z jednej strony cancel culture, z drugiej wpływ sociali na kreowanie rzeczywistości, a trzecim – jak zwykle – ludzie, z ich pragnieniami, marzeniami i nie zawsze czystymi (a raczej: prawie nigdy nie czystymi) motywacjami. Nie ma tu jednoznacznie dobrych czy złych postaci – każdy ma coś za uszami. Pisarze (tu głównie pisarki) chcą za wszelką cenę zaistnieć, zdobywając popularność i pieniądze. Wydawcy liczą wyłącznie zyski. Mniejszości kulturowe (tu: mniejszość azjatycka) uważają, że z racji bycia dyskryminowaną mniejszością mają moralne prawo do rozjeżdżania większości, choćby ta była winna wyłącznie tego, że ma taki a nie inny kolor skóry. A social media, w książce reprezentowane przez ówczesny Twitter (teraz X) i Instagram, są po prostu głupie, choć zarazem genialne jako narzędzia manipulacji.
Nie znam dobrze realiów rynku wydawniczego w Polsce, wydaje mi się jednak, bazując na tym co wiem skądinąd, że mają się one do tych opisanych w książce jak pięść do nosa. Stany to Stany, tam wszystko jest duże i z rozmachem. Książkowy Twitter (pardon, X) ma u nas nikłą siłę rażenia (wiem, bo śledzę), a czytelnicze inby interesują dokładnie nikogo, biorąc pod uwagę procent liczby ludności, który czyta choćby jedną książkę w roku (wiem, wiem, w ostatnim badaniu Biblioteki Narodowej wyszły wzrosty). Jesteśmy poza tym ciągle krajem w miarę jednorodnym kulturowo, a już na pewno rasowo. „Yellowface” to w Polsce zdecydowanie powieść, którą – podobnie jak wszystkie poprzednie dzieła Kuang – można położyć na półce z napisem „fantasy”.
Czy zatem warto przeczytać? Raczej tak. Czyta się w miarę dobrze, choć pod koniec mnie osobiście zaczęło nużyć, a ostatnie sceny wręcz śmieszyły. Za to ostatnie trzy strony i puenta są znakomite, muszę to przyznać. Zupełnym przypadkiem przeczytałam „Yellowface” bezpośrednio po powieści Mohameda Sarra „Najskrytsza pamięć ludzi” i ze zdziwieniem odkryłam, że obie dotyczą w zasadzie tego samego. Nie da się jednak ukryć, że grają w całkiem innych literacko ligach. Powieść Kuang jest zdecydowanie literaturą popularną a nie wybitnym dziełem. W czym nie ma niczego złego.

Zacznę od wyrażenia oburzenia praktyką wydawcy tej książki (tj. Fabryki Słów). Czegoś takiego dawno nie widziałam: nazwisko polskiego tłumacza zostało tak ukryte, że znajdą je tylko ci, którzy będą wyjątkowo długo i cierpliwie szukali. Żenujące, naprawdę. Wiele już słyszałam na temat patol...

Rozwiń

Zwiń

Ambitna to lektura, której nie dokończyłabym, jak przypuszczam, gdybym nie przeczytała wcześniej, że warto się nią zmęczyć. W efekcie mogę stwierdzić, że istotnie – warto, jednak poza satysfakcją z osiągnięcia czytelniczej mety czuję głównie własną nieprzystawalność do opisanego przez Sarra świata oraz dojmujący brak wiedzy o opisywanej przez niego rzeczywistości.
Teoretycznie główna akcja książki dzieje się w roku 2018, a jej wiodącym bohaterem jest młody (jeszcze) francuskojęzyczny, pochodzący z Senegalu, pisarz, który przyjechał na studia do Paryża, gdzie – zamiast skupić się na uzyskaniu doktoratu z literatury – napisał i opublikował książkę, dzięki której doczekał się wzmianki w „Le Monde Afrique” oraz łatki „obiecującego autora frankofońskiej literatury afrykańskiej”. Tym jednak co staje się dla niego obsesją nie jest dalsze mozolne wspinanie się po literackiej drabince sławy, a odnalezienie tropów niejakiego T.C Elimane’a, który również przybył z Senegalu do Paryża i również wydał w nim książkę (tyle, że w roku 1938).
W tym miejscu kończy się w zasadzie linearna i w miarę zrozumiała opowieść, gdyż od tej pory narracja zacznie rwać się i skakać po historiach i czasach. Raz będziemy w Senegalu, raz we Francji (w Paryżu), innym razem w Holandii (Amsterdamie) albo Argentynie (Buenos Aires, razem m.in. z Witoldem Gombrowiczem). Opowieść będzie snuł nasz główny bohater, by za chwilę oddać głos komuś żyjącemu wiele lat wcześniej. Zaprawdę powiadam Wam, ta lektura wymaga dużego skupienia i uważności.
Niestety, nie wiem jak Wasza, ale moja wiedza na temat Senegalu, tudzież francuskojęzycznych pisarzy pochodzących z Afryki, jest nader nikła. Im dalej w książkę, tym bardziej to czułam, gdyż Sarr ewidentnie postanowił pobawić się z czytelnikiem. Pomieszał w swojej książce postaci i zdarzenia historyczne oraz wymyślone; umieścił w niej odniesienia do dzieł faktycznie kiedyś napisanych oraz takich, które nigdy nie powstały. Które są które? Uch, zgaduj-zgadula, pojęcia nie mam (a do tego nie znam francuskiego, więc wyrzucone przez internet wyniki wyszukiwania okazywały się zazwyczaj umiarkowanie mi przydatne).
„Najskrytsza pamięć ludzi” jest opowieścią przede wszystkim o literaturze. Wiadomo to od samego początku, bo autor najpierw raczy nas dedykacją dla tajemniczego Yambo Ouologuemy, by za chwilę dołożyć cytatem-mottem z powieści Roberta Bolaño „Dzicy detektywi”. Ouologuema był malijskim francuskojęzycznym pisarzem, który w latach 60-tych ubiegłego wieku wydał przyjętą początkowo entuzjastycznie powieść, by potem zmierzyć się – identycznie jak bohater książki Sarra – z oskarżeniem o plagiat, które złamało jego karierę. Z kolei powieść Bolaño (której nie czytałam, bazuję na tym co wyczytałam w internecie) dotyczy mniej więcej tego samego co ta Sarra, co wydaje się świadczyć o wyjątkowo wyrafinowanym poczuciu humoru tego ostatniego.
Sarr porusza jednak ponadto temat rasizmu i kolonializmu, czyniąc to jednak w sposób bynajmniej nie łopatologiczny. Wkładane w usta różnych bohaterów jego książki wywody o tym po co pisze się książki i czym w istocie są nagrody literackie, nabierają dodatkowego, smakowitego, znaczenia, gdy zważyć, że „Najskrytsza pamięć ludzi” została uhonorowana najbardziej we Francji prestiżową nagrodą Gouncourtów. Czy było to docenienie po prostu kunsztu literackiego Sarra, czy może reakcja jury na wywołanie do tablicy? Czy Sarr jest nadal „tylko” francuskojęzycznym czarnym pisarzem, czy też może po prostu wybitnym pisarzem? Sporo pytań, jeszcze więcej odpowiedzi. Co oznacza, że to znakomita książka i świetny autor, naprawdę.
A na deser dla wyjątkowo ciekawskich dwa linki:
Historia Ouologuemy – w kontekście późniejszej powieści Sarra: https://www.nytimes.com/2023/09/27/books/yambo-ouologuem-bound-to-violence.html
Świetna rozmowa z samym Sarrem (nie tylko o tej książce): https://goingapp.pl/more/mohamed-mbougar-sarr-wywiad-goncourt/

Ambitna to lektura, której nie dokończyłabym, jak przypuszczam, gdybym nie przeczytała wcześniej, że warto się nią zmęczyć. W efekcie mogę stwierdzić, że istotnie – warto, jednak poza satysfakcją z osiągnięcia czytelniczej mety czuję głównie własną nieprzystawalność do opisanego przez Sarr...

Rozwiń

Zwiń

Przyjemna, nieco przypominająca mi cudowną „Eleanor Oliphant ma się całkiem dobrze”, choć sporo od niej słabsza. Tu również główną bohaterką jest dość młoda kobieta, Susan, mająca problemy z dostosowaniem się do funkcjonowania w świecie, wynikające z wcześniejszych doświadczeń. Ma własny pomysł na swoje życie, który nie uwzględnia w zasadzie interakcji społecznych poza niezbędnymi. Dodajmy, że do niezbędnych zaliczają się m.in. te, które są konieczne dla uprawiania seksu – jednak na z góry ustalonych, bezpiecznych zasadach. A dalej już tak jak zwykle: coś idzie nie tak (umiera matka naszej bohaterki, konieczność załatwienia spraw związanych ze spadkiem zawsze oznacza kłopoty, zaś bezpieczny seks okazuje się bezpieczny w sposób co najmniej umiarkowany), co sprawia, że Susan zostaje zmuszona do zrewidowania niektórych swoich poglądów. A że jest przy tym tak samo irytująca jak Eleanor Oliphant, bynajmniej nie dokona się to w gładki i miły sposób.
Do szybkiego przeczytania, a co za tym idzie jeszcze szybszego zapomnienia. Czytałam dwa tygodnie przed napisaniem tej notki i za diabła nie pamiętam jak się to wszystko skończyło.

Przyjemna, nieco przypominająca mi cudowną „Eleanor Oliphant ma się całkiem dobrze”, choć sporo od niej słabsza. Tu również główną bohaterką jest dość młoda kobieta, Susan, mająca problemy z dostosowaniem się do funkcjonowania w świecie, wynikające z wcześniejszych doświadczeń. Ma własny p...

Rozwiń

Zwiń