„Habsburgowie przyjęli szeroką, wszechogarniającą wizję świata zjednoczonego pod eterycznym panowaniem jednego władcy, oddanego służbie religii, pokoju między chrześcijanami i wojny z niewiernymi. Jednak nigdy nie przekształciło się to w program polityczny, nawet na obszarach, którymi Habsburgowie rządzili”.

Każdy, kto interesuje się historią, doskonale wie, że Habsburgowie byli jedną z najważniejszych dynastii w dziejach. Jako pierwsi zbudowali imperium, nad którym nigdy nie zachodziło słońce. Jak to się stało, że osiągnęli taką pozycję? Czy sprzyjało im szczęście, czy po prostu kolejni władcy z tego rodu byli ludźmi wybitnymi? Wszak był czas, gdy Jagiellonowie na poważnie konkurowali z nimi o prymat w Europie Środkowo-Wschodniej. Tylko zrządzenie losu sprawiło, że to Habsburgowie wyszli z tej rozgrywki zwycięsko.

Dzieje tej dynastii domagają się wręcz barwnej opowieści. Właśnie taką opowieść otrzymamy, biorąc do ręki publikację Martyna Rady’ego pod tytułem „Habsburgowie”. Ukazała się ona nakładem wydawnictwa Bellona, w modnej serii poświęconej dynastiom. Po „Romanowach” i „Hohenzollernach” tym razem pora na kolejną cesarską dynastię.

Jakie były początki rodu Habsburgów? Czy istotnie sięgają one aż V wieku naszej ery? Recenzowana praca jest chronologiczną wędrówką przez historię Habsburgów. Poznajemy losy tej sławnej rodziny królewskiej od początków aż do XXI wieku. Na przestrzeni lat dynastia ta nie zawsze cieszyła się jednakową pozycją. W XIV wieku dramatycznie utracili na znaczeniu. W Świętym Cesarstwie Rzymskim zostali zepchnięci niemal na margines. Nie było ich nawet w gronie elektorów cesarza.

Jednak już w XVI wieku Karol V mógł się uważać za władcę świata. Czy słusznie? W mojej ocenie autor mógłby nieco więcej miejsca poświęcić Polsce. Wszak był czas, gdy Habsburgowie byli poważnymi kandydatami podczas wolnej elekcji, a arcyksiążę Maksymilian III Habsburg został nawet wybrany królem. Ostatecznie jednak żaden Habsburg nie władał w Warszawie. W zamian za to mogli się poszczycić koroną Czech, Węgier oraz Hiszpanii, która to otwarła im drogę do podboju Nowego Świata.

Martin Rady nie ogranicza się jedynie do biogramów poszczególnych Habsburgów. W swojej pracy przytacza wiele ciekawostek, anegdot czy mniej znanych faktów. Czy Habsburgowie istotnie byli obrońcami chrześcijaństwa? Jaki związek z Rudolfem II mieli prascy alchemicy? Jak na dzieje ich imperium wpłynęła wojna trzydziestoletnia?

Co warte podkreślenia, angielski historyk, pisząc o słynnej bitwie pod Wiedniem z 1683 roku, jednoznacznie podkreśla zasługi polskiego króla Jana III Sobieskiego. Państwo Habsburgów w tamtym czasie określa mianem „anormalnego cesarstwa”. Dlaczego? Polski czytelnik może być też zainteresowany opisami rządów Marii Teresy. Wszak Austria – jak uczymy się w szkole – brała udział w dwóch rozbiorach Polski.

Recenzowany tytuł jest bardzo dobrą książką do poznania historii tej niezwykłej dynastii. Historii obfitującej w ważne wydarzenia i dramatyczne zwroty akcji. To opowieść o ludziach, którzy wpływali na bieg dziejów. Jak wyglądało cesarstwo Franciszka Józefa? Kim była Sisi? Dlaczego Węgry wywalczyły sobie autonomię w ramach imperium? Nie zapominajmy wreszcie, że to zamach na arcyksięcia Franciszka Ferdynanda stał się przyczyną wybuchu I wojny światowej.

Oprócz polityki i dyplomacji w książce wiele fragmentów poświęconych zostało kulturze, sztuce czy architekturze. Autor ukazuje Habsburgów jako dzieci swoich czasów – ludzi miłujących piękno, gorliwych katolików, ale także porywczych szaleńców.

Reasumując, „Habsburgowie” to kolejna bardzo dobra książka Bellony poświęcona znanym europejskim dynastiom. Myślę, że wszyscy miłośnicy historii trzymają kciuki, aby ukazywały się kolejne tego typu pozycje.

Wojciech Sobański